Trẻ sơ sinh uống sữa công thức bị tiêu chảy vì sao? TÌM HIỂU NGAY

Tiêu chảy ở trẻ sơ sinh là một trong những nỗi lo thường trực của các ông bố bà mẹ bỉm sữa - nhất là khi bé đang uống sữa công thức. Chỉ một lần con đi ngoài phân lỏng, nhiều cha mẹ đã vội nghĩ là do sữa không tốt, không hợp và lập tức đổi sữa cho con.

Nhưng liệu vấn đề có phải chỉ nằm ở loại sữa? Hãy cùng BioAmicus tìm hiểu rõ nguyên nhân và giải pháp khắc phục ngay sau đây.

Tình trạng phân bình thường của trẻ sơ sinh uống sữa công thức

Trẻ bú sữa công thức thường có phân đặc hơn so với trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn, phân có màu vàng đến nâu rám nắng và kết cấu tương tự như bơ đậu phộng.

Nếu trẻ mới đổi loại sữa công thức hoặc chế độ ăn của mẹ có thực phẩm lạ (ở trẻ bú mẹ song song với sữa công thức), trẻ có thể đi phân hơi lỏng 1-2 lần rồi hết, không sốt, không quấy, ăn ngủ bình thường. Đây là phản ứng tạm thời cho thấy của hệ tiêu hóa của bé đang thích nghi dần với sự thay đổi.

WHO định nghĩa: Tiêu chảy là tình trạng đi ngoài phân lỏng từ 3 lần/ngày hoặc nhiều hơn so với tần suất đi ngoài bình thường của trẻ. Như vậy, tiêu chí đánh giá tiêu chảy không chỉ là độ lỏng của phân, mà còn ở tần suất và sự thay đổi bất thường trong thói quen của trẻ.

Định nghĩa tiêu chảy của WHO

Nguyên nhân trẻ sơ sinh uống sữa công thức bị tiêu chảy

Không phải loại sữa công thức nào cũng phù hợp với mọi em bé. Mỗi đứa trẻ có một cơ địa, khả năng tiêu hóa và hấp thu khác nhau - điều này lý giải vì sao một loại sữa khiến bé này tăng cân đều đặn, nhưng lại làm bé khác gặp vấn đề tiêu hóa, đặc biệt là tiêu chảy.

Tuy nhiên, điều quan trọng là cha mẹ cần hiểu nguyên nhân gốc rễ “Vì sao không hợp?” thì mới có thể điều chỉnh đúng cách và giúp hệ tiêu hóa non nớt của bé được bảo vệ tối ưu.

Hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện

Ở giai đoạn sơ sinh, hệ tiêu hóa của trẻ còn non nớt, khả năng tiết dịch tiêu hóa còn hạn chế, các enzym tiêu hóa hoạt động chưa hiệu quả khiến việc phân giải và hấp thu dưỡng chất từ thực phẩm ngoài sữa mẹ gặp nhiều khó khăn.

Sữa mẹ được xem là là thức ăn tốt nhất cho trẻ sơ sinh, không chỉ vì giàu dinh dưỡng mà còn nhờ thành phần tự nhiên dễ tiêu hóa và hấp thu. Các dưỡng chất trong sữa mẹ như lactose, protein và chất béo,... đều tồn tại ở dạng tối ưu - với tỷ lệ, cấu trúc phù hợp nhất với hệ tiêu hóa còn non yếu của trẻ.

Dù sữa công thức hiện đại đã có nhiều cải tiến để mô phỏng tiệm cận các thành phần trong sữa mẹ, tuy nhiên rất khó để đạt được đến độ “tương thích sinh học” lý tưởng như sữa mẹ.

Vì vậy, khi trẻ sơ sinh uống sữa công thức bị tiêu chảy, nguyên nhân có thể đơn giản là hệ tiêu hóa chưa đủ "mạnh" để xử lý các chất dinh dưỡng có trong sữa công thức, bé sẽ cần có thời gian để làm quen dần.

Mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột

Hệ vi sinh vật đường ruột đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sức khỏe tiêu hóa của trẻ. Một hệ vi sinh cân bằng không chỉ giúp tiêu hóa hiệu quả các dưỡng chất mà còn hỗ trợ bảo vệ niêm mạc ruột, ức chế vi khuẩn gây hại và tăng cường miễn dịch tại chỗ.

Khi thế cân bằng bị phá vỡ (tỷ lệ lợi khuẩn giảm, lượng hại khuẩn xâm nhập và phát triển tăng lên), trẻ sẽ dễ bị rối loạn tiêu hóa, biểu hiện phổ biến là tiêu chảy, đầy hơi, phân sống hoặc đau bụng.

Trẻ sinh mổ và trẻ sinh non là hai nhóm đặc biệt dễ bị mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột:

• Trẻ sinh mổ: Các nghiên cứu đã chứng minh, do không được tiếp xúc với hệ vi khuẩn đa dạng từ mẹ qua đường sinh thường, khiến hệ vi sinh của trẻ phát triển chậm, thiếu đa dạng.
• Trẻ sinh non: Theo nghiên cứu, trẻ sinh non có hệ vi sinh vật đường ruột kém phát triển, thiếu hụt các vi khuẩn có lợi như Bifidobacterium, làm tăng nguy cơ rối loạn tiêu hóa so với trẻ sinh đủ tháng.

Đây cũng là nguyên nhân khiến các bé sinh non, sinh mổ dễ bị tiêu chảy hơn khi uống sữa công thức - loại thực phẩm vốn cần hệ tiêu hóa vững vàng hơn để xử lý so với sữa mẹ.

Hệ vi sinh đường ruột mất cân bằng khiến trẻ dễ gặp các vấn đề tiêu hóa bao gồm tiêu chảy

Quy trình pha và bảo quản sữa không đảm bảo vệ sinh

Sữa công thức rất dễ nhiễm khuẩn nếu khâu pha và bảo quản không đúng cách. Sau khi mở nắp, nếu lon sữa không được đậy kín, để ở nơi ẩm thấp hoặc dùng muỗng không sạch, vi khuẩn từ môi trường bên ngoài có thể xâm nhập và phát triển trong bột sữa. Dù sữa còn hạn, chất lượng cũng có thể đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Quá trình pha sữa cũng tiềm ẩn rủi ro nếu dụng cụ không được tiệt trùng kỹ, khu vực pha không sạch, hoặc tay người chăm sóc mang theo vi khuẩn. Việc này làm tăng nguy cơ lây nhiễm vào bình sữa trước cả khi bé bú.

Sau cùng, sữa đã pha để ngoài bên quá 1 - 2 tiếng, hâm lại nhiều lần hoặc bảo quản sai nhiệt độ sẽ tạo điều kiện lý tưởng cho vi khuẩn sinh sôi. Nếu cho bé bú sữa đã để lâu hoặc tái sử dụng phần sữa thừa, trẻ rất dễ bị rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy, thậm chí là nhiễm trùng đường ruột.

Quá tải tiêu hóa

Sữa pha quá đặc khiến lượng dinh dưỡng vượt quá khả năng hấp thu của bé, trong khi pha quá loãng khiến bé bị dư nước và thiếu dinh dưỡng, cả hai đều có thể gây khó tiêu, đi ngoài phân lỏng cho bé.

Thói quen cho ăn quá dày cữ hoặc ép trẻ bú quá nhiều so với nhu cầu thực tế cũng khiến hệ tiêu hóa của trẻ quá tải vì phải phải hoạt động liên tục, dễ dẫn đến tình trạng phân sống hoặc tiêu chảy nhẹ.

Dị ứng đạm bò

Dị ứng đạm sữa bò là một trong những loại dị ứng thực phẩm phổ biến nhất ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Đây là phản ứng bất thường của hệ miễn dịch khi nhận diện nhầm các protein có trong sữa bò (chủ yếu là casein và whey) là “chất lạ nguy hiểm” và kích hoạt phản ứng phòng vệ quá mức.

Lúc này, hệ tiêu hóa - nơi tiếp nhận và xử lý protein sẽ bị ảnh hưởng: lớp niêm mạc ruột của trẻ bị tổn thương, gây rối loạn nhu động ruột, tăng tiết dịch, dẫn đến các triệu chứng tiêu hóa điển hình như: tiêu chảy, phân nhầy máu.

Trẻ dùng sữa công thức có thành phần từ sữa bò có thể bị tiêu chảy do dị ứng đạm bò. Các triệu chứng có thể bùng phát mạnh trong vòng vài giờ hoặc âm ỉ kéo dài nhiều ngày sau khi bắt đầu dùng loại sữa đó. Ngoài các biểu hiện tiêu hóa, trẻ cũng có thể bị phát ban, nôn trớ, cáu gắt, khó ngủ hoặc chậm tăng cân nếu không được chẩn đoán và xử lý kịp thời.

Không chỉ giới hạn ở trẻ dùng sữa công thức, dị ứng đạm bò còn có thể xảy ra ở trẻ bú mẹ hoàn toàn, nếu mẹ có tiêu thụ thực phẩm chứa sữa bò, do protein gây dị ứng có thể truyền qua sữa mẹ với hàm lượng nhỏ nhưng vẫn đủ kích hoạt phản ứng ở trẻ nhạy cảm.

Tiêu chảy có thể là dấu hiệu trẻ bị dị ứng đạm bò trong sữa công thức

Bất dung nạp lactose

Bất dung nạp lactose là tình trạng hệ tiêu hóa không thể phân giải được lactose - loại đường chính có trong sữa và các sản phẩm từ sữa, bao gồm hầu hết các loại sữa công thức.

Nguyên nhân là do cơ thể trẻ thiếu hụt enzym lactase - loại enzyme có nhiệm vụ “bẻ gãy” lactose thành các phân tử đường đơn dễ hấp thu qua ruột non. Khi không được phân giải hoàn toàn, lactose đi xuống đại tràng, bị lên men bởi vi khuẩn, tạo ra khí và axit, dẫn đến các triệu chứng: tiêu chảy, đầy hơi, chướng bụng, đau quặn bụng, phân chua và có bọt.

Bất dung nạp lactose ở trẻ sơ sinh thường xảy ra dưới hai dạng:

• Bất dung nạp lactose bẩm sinh (hiếm gặp): trẻ thiếu hoàn toàn enzyme lactase ngay từ khi sinh ra.
• Bất dung nạp lactose thứ phát (phổ biến hơn): thường là hậu quả của viêm ruột, tiêu chảy kéo dài, hoặc tổn thương niêm mạc ruột do nhiễm khuẩn, dị ứng sữa,… làm suy giảm tạm thời khả năng sản xuất lactase.

Trẻ sơ sinh uống sữa công thức bị tiêu chảy có nguy hiểm không?

Tiêu chảy ở trẻ sơ sinh - đặc biệt là trẻ đang bú sữa công thức - không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng không nên xem nhẹ. Vì hệ tiêu hóa và miễn dịch của trẻ còn non nớt, tình trạng mất nước và rối loạn điện giải có thể tiến triển nhanh, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nếu không được xử lý kịp thời.

Khác với người lớn, chỉ vài lần đi ngoài phân lỏng trong ngày cũng có thể khiến trẻ sơ sinh mất nước nhanh chóng. Ba mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay để được bác sĩ thăm khám nếu trẻ có các biểu hiện sau:

• Tiêu chảy kéo dài hơn 48 giờ.
• Dấu hiệu mất nước: môi khô, mắt trũng, da nhăn, ít hoặc không có nước tiểu,..
• Sốt trên 38,5°C.
• Nôn nhiều.
• Phân có nhầy máu hoặc mùi tanh bất thường.
• Bỏ bú.
• Lừ đừ, ngủ li bì.

Nếu để kéo dài, tiêu chảy còn ảnh hưởng đến khả năng hấp thu dưỡng chất, từ đó dẫn đến suy dinh dưỡng, chậm tăng cân, ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của trẻ trong những năm đầu đời.

Ba mẹ cần chú ý các biểu hiện bất thường đi kèm tiêu chảy của trẻ để phát hiện và xử trí kịp thời

Làm gì khi trẻ bú sữa công thức bị tiêu chảy

Sau khi đã xác định được nguyên nhân cụ thể gây tiêu chảy cho bé, việc xử lý cần dựa trên nguyên tắc: điều chỉnh đúng vấn đề - thay đổi từ từ - theo dõi sát phản ứng của trẻ.

Lựa chọn loại sữa phù hợp

Nếu cần thiết đổi sữa, ba mẹ nên thực hiện từ từ kết hợp theo dõi phản ứng của trẻ để đánh giá hiệu quả, tránh thay đổi đột ngột gây rối loạn tiêu hóa thêm:

• Với trẻ bất dung nạp lactose: Có thể cân nhắc lựa chọn các loại sữa công thức không chứa lactose để hạn chế tình trạng đầy hơi, tiêu chảy, khó chịu sau bú cho trẻ.
• Với trẻ dị ứng đạm sữa bò: Nên lựa chọn các loại sữa thủy phân protein (một phần hoặc toàn phần) theo chỉ định của bác sĩ. Tuy nhiên các loại sữa này có thể có vị đắng nhẹ khiến bé khó hợp tác.
• Trẻ sinh non, sinh mổ hoặc có hệ tiêu hóa yếu: Nên ưu tiên các loại sữa được bổ sung lợi khuẩn (probiotics), prebiotics hoặc có công thức dễ tiêu, giúp cân bằng hệ vi sinh và hỗ trợ chức năng ruột hoạt động ổn định hơn. Tốt nhất nên tham khảo hướng dẫn, chỉ định của bác sĩ.

Pha và bảo quản sữa đúng cách

Một loại sữa dù “xịn” đến đâu cũng có thể trở thành nguy cơ gây tiêu chảy cho bé nếu quy trình pha và bảo quản không đảm bảo. Vì vậy, ba mẹ cần chú ý:

• Đảm bảo khu vực pha sạch sẽ, rửa tay kỹ trước khi pha sữa.
• Tiệt trùng bình sữa và dụng cụ pha cẩn thận trước mỗi lần dùng.
• Sữa nên được cho trẻ uống ngay trong vòng 2 giờ sau khi pha.
• Không hâm lại sữa nhiều lần, không dùng sữa thừa từ lần bú trước.
• Đậy kín hộp sữa bột, bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát và không dùng muỗng ướt để lấy sữa.
• Pha đúng nhiệt độ và tỷ lệ nước nhà sản xuất yêu cầu.
• Chú ý dấu hiệu no của trẻ, không ép trẻ bú hết sữa khi trẻ đã no.

Bổ sung men vi sinh

Men vi sinh (probiotics) là một trong những trợ thủ đắc lực giúp cung cấp lợi khuẩn, phục hồi và duy trì cân bằng hệ vi sinh đường ruột - yếu tố then chốt trong việc ổn định tiêu hóa, giảm tiêu chảy ở trẻ nhỏ.

Bifidobacterium và Lactobacillus là các lợi khuẩn phổ biến và được nghiên cứu nhiều nhất với hiệu quả giảm rối loạn tiêu hóa, trong đó có tiêu chảy. Men vi sinh còn giúp củng cố hàng rào niêm mạc ruột, tăng tiết IgA - một kháng thể quan trọng trong miễn dịch tiêu hóa.

Ba mẹ có thể bổ sung men vi sinh dạng nhỏ giọt dễ dùng, và nên chọn sản phẩm uy tín, có nguồn gốc rõ ràng, phù hợp cho trẻ sơ sinh theo đúng độ tuổi.

Mời mẹ tham khảo sản phẩm BioAmicus Complete 10 chủng đến từ Canada:

BioAmicus Complete - Bổ sung 10 chủng lợi khuẩn cho trẻ

480.000đ

Mua ngay

* Sản phẩm này không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh.

Như vậy, nguyên nhân trẻ sơ sinh uống sữa công thức bị tiêu chảy có thể đến từ chính bản thân hệ tiêu hóa non nớt của em bé, từ loại sữa công thức chưa phù hợp hoặc đến từ thói quen chăm sóc chưa đúng của ba mẹ. Và chỉ khi xác định được đúng nguyên nhân ba mẹ mới có thể xử lý triệt để tình trạng tiêu chảy của trẻ.Hy vọng rằng bài viết đã mang đến cho ba mẹ những thông tin hữu ích. Nếu cần tư vấn thêm, ba mẹ có thể gọi hotline 1900 636 985 hoặc truy cập website BioAmicus để nhận hỗ trợ bất cứ lúc nào.