Trẻ 3 tuổi chậm nói: Dấu hiệu nhận biết và lời khuyên cho ba mẹ

Trẻ 3 tuổi chưa biết nói, chậm nói là dấu hiệu đáng báo động, có thể trẻ đang gặp một số vấn đề về sức khỏe như tự kỷ, rối loạn ngôn ngữ... Phát hiện sớm những bất thường góp phần quan trọng trong việc khắc phục chậm nói và phát triển của trẻ. Hãy cùng Bioamicus tìm hiểu dấu hiệu, nguyên nhân cũng như một số phương pháp để cải thiện tình trạng chậm nói ở trẻ 3 tuổi.

1. Sự phát triển ngôn ngữ ở trẻ 3 tuổi như thế nào là bình thường?

Cũng giống như sự phát triển thể chất, trẻ ở những độ tuổi khác nhau sẽ có khả năng ngôn ngữ riêng. Để tìm hiểu rõ hơn về tình trạng chậm nói ở trẻ 3 tuổi, mẹ hãy so sánh dựa trên khả sự phát triển ngôn ngữ của trẻ vào 2 và 3 tuổi.

2. Dấu hiệu của trẻ 3 tuổi chậm nói 

Trẻ 3 tuổi mắc chậm nói có thể có một hoặc một vài biểu hiện như:

• Trẻ hay dùng cử chỉ để biểu đạt ý muốn: Con không chủ động thể hiện nhu cầu của mình bằng lời nói, chỉ hét lên hoặc thể hiện bằng hành động. 
• Không gọi tên được đồ vật, không xưng tên hay gọi tên mọi người: Trẻ 3 tuổi chậm nói không nói được các đại từ nhân xưng đơn giản, không nhớ hoặc gọi được người thân xung quanh, không chỉ ra được màu sắc đơn giản.
• Người lớn không hiểu được điều con nói, kể cả người thân: Con nói linh tinh hoặc nói những câu vô nghĩa, sắp xếp từ một cách lộn xộn do đó ngay cả cha mẹ - người tiếp xúc với con nhiều nhất cũng không hiểu được điều con nói.
• Trẻ 3 tuổi chỉ biết nói theo lời người lớn: Việc nhại lại những gì người lớn nói là một phần trong quá trình học nói. Tuy nhiên, nếu đến 3 tuổi mà con chỉ có thể nhại lại, không chủ động nói được theo ý mình cũng là dấu hiệu cảnh báo chậm nói.
• Trẻ không thích chơi với các bé khác và người ngoài: Do không thể giao tiếp hiệu quả, con cũng dần tách biệt với bạn bè, hoặc thường xuyên xảy ra xung đột với bạn.

Dấu hiệu chậm nói ở trẻ 3 tuổi: khó phát âm, khó nghe - hiểu

Đặc biệt tới 3 tuổi mà con chưa biết nói thường đã có dấu hiệu chậm nói từ trước như không nhận ra giọng mẹ, không gọi tên được các bộ phận trên cơ thể, không bắt chước lời nói của người lớn,...

Từ 0-11 tháng tuổi: 

Đây là giai đoạn con bắt đầu làm quen với ngôn ngữ và khả năng giao tiếp của con sẽ tăng dần. Trẻ chậm nói không nhận ra được giọng mẹ, không đáp lại tiếng gọi của mọi người...

Từ 12-21 tháng tuổi: 

Với trẻ chậm nói ở độ tuổi này, con có thể không nhớ tên các bộ phận trên cơ thể, không nhớ tên mình, chưa biết gọi nhờ sự giúp đỡ...

3. Trẻ 3 tuổi chậm nói có sao không?

Ở độ tuổi này, hầu hết trẻ em đã có một bước tiến vượt bậc về ngôn ngữ. Việc trẻ chưa nói được hoặc nói rất ít có thể là biểu hiện của sự chậm phát triển ngôn ngữ đơn thuần, nhưng cũng có thể là dấu hiệu của những vấn đề tiềm ẩn khác về sức khỏe hoặc phát triển.

Bỏ lỡ giai đoạn vàng phát triển ngôn ngữ

Giai đoạn từ 0-3 tuổi được coi là "giai đoạn vàng" cho việc tiếp thu và phát triển ngôn ngữ. Não bộ của trẻ trong thời kỳ này có sự linh hoạt và khả năng học hỏi cao nhất. Nếu không được can thiệp kịp thời, việc bắt kịp đà phát triển sau này sẽ khó khăn hơn rất nhiều.

Có thể là dấu hiệu của các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn

Việc trẻ 3 tuổi chưa biết nói có thể liên quan đến một số nguyên nhân y khoa cần được loại trừ:

• Vấn đề về thính lực: Trẻ không nghe rõ sẽ không thể bắt chước âm thanh và học nói. Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến và cần được kiểm tra đầu tiên.
• Rối loạn phổ tự kỷ (ASD): Chậm nói hoặc không nói là một trong những dấu hiệu cốt lõi của tự kỷ. Trẻ có thể đi kèm các biểu hiện khác như hạn chế tương tác xã hội, có các hành vi lặp đi lặp lại.
• Rối loạn phát triển trí tuệ: Khả năng ngôn ngữ thường đi đôi với sự phát triển nhận thức chung.
• Các vấn đề về cấu trúc miệng-họng: Các vấn đề như dính thắng lưỡi nặng, hở hàm ếch có thể cản trở khả năng phát âm của trẻ.
• Rối loạn thần kinh: Một số tình trạng như bại não có thể ảnh hưởng đến các cơ quan điều khiển việc phát âm.

4. Vì sao trẻ 3 tuổi bị chậm nói?

Chậm nói ở trẻ 3 tuổi là tình trạng thường gặp hiện nay có thể do nhiều nguyên nhân như sức khỏe hay môi trường sống của trẻ. Một vài lý do thường gặp như: 

• Trẻ có vấn đề về miệng lưỡi, điển hình là dính thắng lưỡi
• Suy giảm hoặc mất khả năng nghe 
• Trẻ tự kỷ ám thị
• Trẻ thiếu sự giao tiếp, nói chuyện với mọi người 
• Con bị rối loạn ngôn ngữ
• Trẻ mắc 1 số vấn đề thần kinh

Phổ biến nhất, trẻ 3 tuổi chậm nói là kết quả lâu dài của việc cha mẹ bỏ quên giai đoạn não bộ phát triển mạnh (từ 1-3 tuổi): Cha mẹ không dành thời gian cho con, chế độ ăn thiếu dinh dưỡng, đặc biệt là DHA. 

Não bộ không ngừng phát triển tới 3 tuổi, các yếu tố ảnh hưởng đến não bộ có thể là nguyên nhân chậm nói

5. Cách khắc phục chậm nói ở trẻ 3 tuổi

Ngay khi biết con bị chậm nói, mẹ nên có biện pháp cải thiện khả năng ngôn ngữ ở trẻ. Hiện nay có một số mẹo dân gian chữa trẻ chậm nói như dùng đậu đỏ, mẹo chất cây, mẹo cướp lời... Tuy nhiên những phương pháp này chưa được kiểm chứng về mặt khoa học. Mẹ hãy hỗ trợ trẻ 3 tuổi chậm nói bằng các cách sau đây:

5.1. Liên hệ với bác sĩ và chuyên gia ngôn ngữ 

Trẻ 3 tuổi chậm nói là tình trạng chậm nói ở mức độ nặng, trẻ cần được thăm khám để xác định rõ nguyên nhân và tìm phương pháp trị liệu phù hợp. Việc cho trẻ đi khám sàng lọc sớm (trước 3 tuổi) sẽ giúp cha mẹ phát hiện sớm vấn đề bất thường ở trẻ.

Với những trẻ chậm nói do mắc bệnh về miệng và thính giác thì đây cũng là thời điểm phát hiện bệnh của con. Nếu trẻ chậm nói do các nguyên nhân như rối loạn phổ tự kỷ, rối loạn phát triển ngôn ngữ thì cần được can thiệp kịp thời bằng các phương pháp phù hợp. Chậm nói là một trong các dấu hiệu dễ nhận biết của các rối loạn này.

5.2. Áp dụng các phương pháp chăm sóc đặc biệt

Sử dụng các ngôn ngữ trị liệu sẽ giúp con phát triển vốn từ vựng và tăng khả năng giao tiếp qua những giờ học ngắn. Mẹ có áp dụng tại nhà hoặc cho trẻ tham gia các trung tâm trị liệu đặc biệt. Đây là liệu pháp thông dụng và được chứng minh hiệu quả với trẻ chậm nói. 

5.3. Chủ động giao tiếp với trẻ 3 tuổi chậm nói

Một biện pháp đơn giản để giúp trẻ 3 tuổi phát triển ngôn ngữ là sự giao tiếp giữa cha mẹ và trẻ. Các trò chơi, hoạt động như đọc sách, tô màu, ca hát... sẽ gắn kết cha mẹ và bé, đồng thời cải thiện vốn từ cho con. Ba mẹ nên nhớ, con chỉ có thể nói tốt sau khi được nghe tốt và hiểu tốt.

Cha mẹ nên có cách nói chuyện với trẻ 3 tuổi phù hợp, cần kiên nhẫn và dịu dàng khi trò chuyện cùng trẻ. Chính việc trò chuyện cùng gia đình là nền tảng quan trọng để con phát triển các kỹ năng ngôn ngữ. 

Cách khắc phục chậm nói ở trẻ 3 tuổi

5.4. Điều trị dứt điểm các bệnh lý liên quan 

Sau quá trình thăm khám sàng lọc và biết trẻ mắc một số bệnh ảnh hưởng đến khả năng nghe nói, trẻ cần được điều trị loại bỏ bệnh. Nếu không điều trị dứt điểm, các bệnh lý có liên quan thường xuyên lặp đi lặp lại, ảnh hưởng lâu dài tới khả năng nghe và phát âm ở trẻ 

Với một số bệnh có thể điều trị dứt điểm như viêm tai giữa, cắt thắng lưỡi,... trẻ cần được điều trị càng sớm càng tốt, tránh kéo dài đến độ tuổi đi học. 

Một số bệnh không thể điều trị dứt điểm như điếc, tự kỷ…thì trẻ cần được chăm sóc đặc biệt, hỗ trợ giảm những triệu chứng bệnh, kết hợp với ngôn ngữ trị liệu. 

5.5. Bổ sung đủ dinh dưỡng cho trẻ

Chế độ ăn thiếu dinh dưỡng hàng ngày cũng là nguy cơ khiến bé 3 tuổi bị chậm nói. Bổ sung đủ các nhóm chất khiến con phát triển khỏe mạnh về thể chất và tâm lý. 

Đặc biệt, mẹ cần chú ý bổ sung DHA cho trẻ trong thực đơn hàng ngày vì DHA là chất béo quan trọng cấu tạo nên bộ não, hỗ trợ phát triển trí tuệ ở trẻ, từ đó ảnh hưởng đến khả năng ngôn ngữ của con. Mẹ có thể bổ sung DHA cho trẻ qua thực phẩm (cá hồi, hạt óc chó,...) và sản phẩm bổ sung chuyên dụng. 

Mong rằng qua bài viết mẹ đã nắm được những dấu hiệu bất thường ngôn ngữ ở trẻ 3 tuổi và có biện pháp khắc phục hiệu quả an toàn. Nếu có thắc mắc mẹ hãy liên hệ 1900 636 985 hoặc qua website BioAmicus để nhận hỗ trợ mẹ nhé. 

Mời mẹ xem thêm:

• Trẻ chậm nói nên ăn gì
• Trẻ chậm nói nên bổ sung gì