Mẹo bỏ bú cho bé tại nhà. Hướng dẫn chi tiết

Quá trình bỏ bú/cai sữa là một bước chuyển quan trọng, đánh dấu sự phát triển của bé nhưng cũng là thách thức đối với mẹ. Bài viết sẽ hướng dẫn mẹ cách bỏ bú cho bé tại nhà đúng cách: không gây ảnh hưởng đến sức khỏe và tâm lý của cả bé và mẹ.

Khi nào cần bỏ bú cho bé?

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị nên cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời và tiếp tục cho trẻ bú mẹ kết hợp ăn dặm cho đến 2 tuổi hoặc lâu hơn, tùy theo mong muốn của mẹ và bé.

Thời điểm bỏ bú/cai sữa ở mỗi bé không cố định mà phụ thuộc vào nhu cầu của bé và hoàn cảnh sức khỏe, công việc của mẹ:

• Bé tự cai sữa: Từ sau 1 tuổi, một số bé có xu hướng tự cai sữa: bé bú ít hơn, thời gian bú ngắn nhưng vẫn hứng thú với thực phẩm khác, ăn dặm tốt và tăng trưởng đều. Đây là dấu hiệu bé đã sẵn sàng cai sữa, mẹ có thể bắt đầu giảm cữ một cách nhẹ nhàng.
• Mẹ quay lại công việc: Đây là lý do phổ biến nhất. Mẹ không thể tiếp tục cho bé bú trực tiếp, đồng thời việc duy trì lịch hút sữa, trữ sữa khi đi làm có thể rất bất tiện, khiến mẹ quyết định cai sữa cho bé để cân bằng công việc và cuộc sống.
• Mẹ cần điều trị y tế: Khi mẹ đang gặp các vấn đề sức khỏe (như viêm tuyến vú tái phát nhiều lần) khiến việc cho bú trở nên đau đớn, mệt mỏi hoặc mẹ cần sử dụng các loại thuốc không an toàn khi cho con bú, việc cai sữa cho bé là điều cần thiết.
• Mẹ không còn đủ sữa: Trong một số trường hợp mẹ ít sữa, đã làm mọi cách nhưng không cải thiện, lượng sữa vẫn tiếp tục giảm, không đáp ứng đủ nhu cầu của con, việc cai sữa và chuyển sang bú sữa công thức cũng là một lựa chọn phù hợp.
• Mẹ mang thai lần nữa: Mặc dù mẹ vẫn có thể cho con bú khi mang thai, nhưng sự thay đổi nội tiết tố có thể làm giảm nguồn sữa hoặc thay đổi mùi vị sữa, khiến bé tự bỏ bú. Ngoài ra, một số mẹ cũng có thể chọn cai sữa để tập trung dưỡng thai.

Thời điểm nên tránh bỏ bú cho bé

Vì vậy, các chuyên gia khuyến cáo mẹ nên tránh bắt đầu cai sữa vào những thời điểm bé trải qua sự xáo trộn hoặc căng thẳng lớn, nhằm giúp bé thích nghi một cách an toàn và nhẹ nhàng:

• Trẻ dưới 2 tuổi, đặc biệt là dưới 6 tháng tuổi: Ở độ tuổi này, sữa mẹ vẫn là nguồn dinh dưỡng chính, chứa các dưỡng chất quý giá cần thiết cho sự phát triển của trẻ. Cai sữa quá sớm có thể gây thiếu dưỡng chất, suy giảm miễn dịch.
• Khi bé đang ốm, mọc răng: Khi ốm hay sốt mọc răng, con thường mệt mỏi, ăn kém. Trẻ rất cần sự an ủi của mẹ và nguồn dinh dưỡng dễ hấp thụ từ sữa mẹ. Mẹ nên tránh bỏ bú lúc này vì có thể ảnh hưởng đến tình trạng dinh dưỡng và sức khỏe của trẻ.
• Khi gia đình có thay đổi lớn: Các sự kiện như chuyển nhà, thay đổi người chăm sóc chính hoặc mẹ sinh thêm em bé,... đều là những yếu tố khiến bé dễ căng thẳng. Việc cai sữa trong thời điểm này có thể làm tăng lo lắng, khiến bé khó ngủ, quấy khóc hoặc mất cảm giác an toàn.
• Khi bé bắt đầu đi nhà trẻ: Đây là một bước chuyển lớn trong cuộc sống của bé, bé phải thích nghi với môi trường mới, người chăm sóc mới và lịch sinh hoạt khác. Nếu cai sữa đồng thời, bé có thể cảm thấy bị “mất chỗ dựa”, dẫn đến căng thẳng và chống đối nhiều hơn.

Cai sữa vào những thời điểm này sẽ không hiệu quả, thậm chí ảnh hưởng tâm lý và sức khỏe của bé

Mẹo bỏ bú cho bé: Các phương pháp hiệu quả tại nhà

Quá trình cai sữa nên diễn ra từ từ. Cai sữa đột ngột có thể gây đau đớn, căng tức, tắc tia sữa hoặc viêm vú cho mẹ, đồng thời gây sốc tâm lý và sợ hãi cho bé.

1. Phương pháp "Cai sữa dần dần" theo khoa học

Đây là cách bỏ bú mẹ cho bé được khuyến khích nhất vì sự nhẹ nhàng và tôn trọng.

• Nguyên tắc: Giảm dần số cữ bú từng chút một, cho cơ thể mẹ và tâm lý bé thời gian thích nghi.
• Cách thực hiện:
• Chọn 1 cữ bú để cắt: Thường nên bắt đầu bằng cữ bú ban ngày và là cữ bé ít hứng thú nhất (ví dụ cữ giữa trưa).
• Thay thế cữ bú đó: Với bé dưới 1 tuổi, mẹ có thể thay thế cữ bú bằng một bình sữa công thức. Nếu bé trên 1 tuổi, mẹ có thể thay thế cữ bú bằng một bữa ăn nhẹ, một ly sữa (sữa công thức hoặc sữa tươi).
• Duy trì trong 3-7 ngày: Giữ nguyên lịch này cho đến khi mẹ cảm thấy bớt căng sữa và bé quen với sự thay đổi.
• Cắt cữ bú tiếp theo: Lặp lại quy trình với một cữ bú khác.
• Cữ bú cuối cùng: Cữ bú tối trước khi ngủ thường là khó bỏ nhất vì chúng gắn liền với sự thoải mái. Hãy để dành chúng đến cuối cùng.

Khi áp dụng phương pháp cai sữa dần dần, mẹ có thể kết hợp thêm các mẹo sau để tăng hiệu quả cai sữa cho bé:

• Không mời, không từ chối: Phương pháp này đặc biệt hiệu quả với các bé lớn từ 2 tuổi. Mẹ sẽ không chủ động mời bé bú, nhưng nếu bé đòi, mẹ vẫn cho bé bú. Dần dần, khi bé bận rộn khám phá và ăn các bữa ăn chính, bé sẽ tự quên đi các cữ bú.
• Rút ngắn thời gian bú: Nếu mọi lần bé thường bú trong 10 phút, hãy chủ động ngưng bé lại sau 7 phút, rồi vài ngày sau là 5 phút. Dần dần, cữ bú sẽ ngắn đến mức bé không còn thấy hứng thú nữa.
• Đánh lạc hướng khi bé đòi bú: Khi bé đòi bú, mẹ hãy thử nói: "Được rồi, nhưng đợi mẹ một chút nhé!" và ngay lập tức thu hút bé vào một hoạt động thú vị khác (như đọc một cuốn sách mới, chơi trò chơi, đi dạo, hoặc đưa cho bé một món ăn nhẹ hấp dẫn). Rất có thể bé sẽ quên ngay việc đòi bú.
• Thay đổi thói quen cho bú: Nếu mẹ luôn ngồi ở chiếc ghế sofa đó để cho con bú sau khi tắm, hãy thử thay đổi thói quen. Ngay sau khi tắm, hãy mặc quần áo nhanh cho cả mẹ và bé, và chuyển sang một phòng khác để chơi đùa.

Cai sữa dần dần là phương pháp an toàn, hiệu quả được các chuyên gia y tế khuyến cáo

2. Mẹo bỏ bú dân gian

Nhiều mẹ thường truyền tai nhau các mẹo bỏ bú dân gian như:

• Khiến ti mẹ trông đáng sợ: Bôi mực, dán băng dính đen,...
• Khiến ti mẹ có mùi vị khó chịu: Bôi dầu gió, thuốc đắng, ớt cay,...

Cách trên có thể hiệu quả với một số trẻ, tuy nhiên, các chuyên gia y tế và tâm lý nhi khoa không khuyến khích cai sữa cho bé bằng những phương pháp này:

• Về thể chất: Bôi các chất cay, đắng có thể gây hại cho hệ tiêu hóa non nớt của bé, gây bỏng rát da mẹ, hoặc khiến bé vô tình dụi vào mắt gây tổn thương mắt.
• Về tâm lý: Những phương pháp này thực chất là "cai sữa đột ngột" bằng cách gây ra trải nghiệm sợ hãi hoặc ghê tởm. Điều này có thể gây tổn thương tâm lý, khiến bé cảm thấy bị “phản bội”, sợ hãi và mất an toàn khi ở bên cạnh mẹ.

Vì vậy, mẹ cần thận trọng khi sử dụng các mẹo bỏ bú dân gian cho bé. Những phương pháp này chỉ nên được xem là giải pháp cuối cùng, khi các cách cai sữa dần dần không mang lại hiệu quả. Trước khi áp dụng, mẹ cũng nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để đảm bảo an toàn cho cả bé và mẹ.

Lưu ý quan trọng khi bỏ bú cho bé

Quá trình cai sữa không chỉ thay đổi thói quen của bé mà còn ảnh hưởng đến cơ thể và cảm xúc của mẹ. Vì vậy, mẹ cần chuẩn bị kỹ lưỡng và lắng nghe cả nhu cầu của mình lẫn của bé, để việc bỏ bú diễn ra nhẹ nhàng suôn sẻ nhất.

Đối với mẹ

Đối phó với căng tức sữa

Khi cắt cữ bú, ngực mẹ có thể bị căng tức sữa, lúc này mẹ cần lưu ý:

• Không hút cạn sữa (vì điều này báo hiệu cơ thể cần sản xuất thêm sữa).
• Chỉ nên vắt tay hoặc hút một lượng vừa đủ để giảm bớt sự khó chịu.
• Chườm lạnh vùng ngực (bằng khăn lạnh hoặc lá bắp cải ướp lạnh) sau khi vắt/hút để giảm sưng và giảm sản xuất sữa.
• Mặc áo ngực có độ nâng đỡ nhưng không quá chật.

Sự thay đổi cảm xúc:

Quá trình cai sữa có thể làm thay đổi nội tiết tố (prolactin và oxytocin giảm) khiến mẹ cảm thấy buồn bã, trống trải, hụt hẫng, lo lắng, dễ xúc động,...

Mẹ đừng ngần ngại chia sẻ cảm xúc này với người thân, bạn bè để được thấu hiểu và hỗ trợ vượt qua giai đoạn này dễ dàng hơn.

Đối với bé

Việc bỏ bú không chỉ là thay đổi nguồn dinh dưỡng, mà còn là thay đổi nguồn vỗ về tinh thần của bé. Vì vậy, mẹ cần:

Đảm bảo dinh dưỡng cho bé:

• Bé dưới 12 tháng: Khi bỏ một cữ bú mẹ, bé cần được thay thế bằng sữa công thức phù hợp với lứa tuổi.
• Bé trên 12 tháng: Bé có thể bắt đầu uống sữa tươi và lấy dinh dưỡng chính từ thực phẩm ăn dặm (cơm, cháo, rau, thịt, cá,...).

Kiên nhẫn với sự phản ứng của bé:

Khi bắt đầu cai sữa, bé có thể không hợp tác, quấy khóc, cáu kỉnh, hoặc đòi bú nhiều hơn vào ban đêm,... Đây là phản ứng bình thường vì bé không chỉ mất đi nguồn dinh dưỡng mà còn mất đi sự gắn kết quen thuộc với mẹ.

Mẹ hãy ôm ấp con nhiều hơn, cùng chơi đùa, vỗ về, âu yếm con nhiều hơn vào những lúc không phải giờ bú để con cảm nhận được tình yêu thương và cảm giác an toàn.

Quá trình cai sữa không chỉ cần riêng mẹ hay bé cố gắng mà nên có sự hỗ trợ của cả gia đình

Kết luận

Như vậy, để bỏ bú cho bé, mẹ hãy hãy ưu tiên cai sữa dần dần, kết hợp yêu thương, vỗ về và đồng hành. Trong trường hợp bé phản ứng quá mạnh, mẹ có thể tạm dừng vài ngày và bắt đầu lại khi con sẵn sàng hơn.

Điều quan trọng nhất không phải là bé bỏ bú sớm hay muộn, nhanh hay chậm, mà là bé được cảm thấy an toàn, được yêu thương, và mẹ cũng có đủ thời gian và sự thoải mái trong chính quyết định của mình.

Hy vọng bài viết đã cung cấp những mẹo bỏ bú cho bé hữu ích, giúp ba mẹ dễ dàng áp dụng tại nhà. Nếu cần tư vấn chi tiết hơn, ba mẹ có thể liên hệ hotline 1900 636 985 hoặc truy cập website BioAmicus để được hỗ trợ thêm.