Rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh: Cẩm nang những điều cần biết A-Z

Rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh là một tình trạng thường gặp nhưng khiến bố mẹ vô cùng lo lắng. Vậy đâu là nguyên nhân gây bệnh, triệu chứng và cách xử trí như thế nào để nhanh chóng, an toàn và hiệu quả. Hãy cùng Bioamicus giải đáp chi tiết qua bài viết dưới đây!

1. Nguyên nhân rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh

Rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, cụ thể như sau

1.1. Hệ tiêu hóa của trẻ còn non yếu, chưa phát triển hoàn chỉnh

• Chức năng tiêu hóa chưa hoàn thiện: Trẻ sơ sinh có hệ tiêu hóa chưa phát triển đầy đủ, làm cho quá trình tiêu hóa và hấp thu thức ăn trở nên khó khăn hơn. Điển hình như dạ dày của trẻ sơ sinh nhỏ, thành ống tiêu hóa mỏng, các cơ tiêu hóa hoạt động không đồng nhất khiến con hay đau bụng, táo bón, dễ nôn trớ, nhanh no.
• Hệ vi sinh đường ruột chưa ổn định: Hệ vi sinh đường ruột của trẻ còn non nớt, chưa phát triển đầy đủ, dễ bị mất cân bằng, từ đó làm tăng nguy cơ rối loạn tiêu hóa.
• Thiếu enzym: Trẻ sơ sinh chưa sản xuất đủ các enzym cần thiết để tiêu hóa các loại thức ăn khác nhau như enzym lactase (phân giải lactose), lipase (tiêu hóa chất béo), và protease (tiêu hóa protein). Đây là một trong các nguyên nhân khiến bé không tiêu hóa hoàn toàn được các thành phần trong sữa hoặc thực phẩm, gây nên tình trạng đầy bụng, khó tiêu. 

Nguyên nhân do hệ tiêu hóa chưa hoàn chỉnh được xem là không đáng lo ngại. Hệ tiêu hóa của con sẽ dần phát triển và hoàn thiện khi con được 7 tuổi.

So với trẻ sinh đủ tháng, trẻ sinh thiếu tháng cần nhiều thời gian hơn để hoàn thiện hệ tiêu hóa. 

Trẻ sơ sinh có hệ tiêu hoá chưa hoàn thiện nên dễ bị rối loạn tiêu hoá

1.2. Không dung nạp lactose

Lactase là enzym cần thiết để phân giải lactose, một loại đường có trong sữa. Trẻ sơ sinh không có đủ lactase sẽ gặp khó khăn trong việc tiêu hóa đường lactose, gây nên các tình trạng rối loạn tiêu hóa ở trẻ như đau bụng, đầy bụng, tiêu chảy, nôn mửa.

Tình trạng này thường xảy ra khi bé chuyển từ sữa mẹ sang sữa công thức, hoặc mẹ ăn nhiều sản phẩm chứa lactose và cho con bú.

1.3. Sử dụng thuốc kháng sinh

Sử dụng thuốc kháng sinh là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây nên tình trạng rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh.

Kháng sinh tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh ở trẻ và vô tình tiêu diệt cả một số lợi khuẩn đường ruột, gây nên mất cần bằng hệ vi sinh đường ruột hay còn gọi là loạn khuẩn ruột.

Loạn khuẩn đường ruột làm hệ tiêu hóa của con yếu ớt hơn, dễ bị tấn công bởi hại khuẩn. Cùng với tình trạng thiếu hụt men tiêu hóa và hoạt động chưa ổn định của ruột, trẻ hay mắc táo bón, chướng hơi hơn. 

Thêm vào đó, trẻ thiếu hụt lợi khuẩn có khả năng bị thiếu hụt các vi chất quan trọng như magie, vitamin B12, D. 

Rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh do loạn khuẩn đường ruột rất phổ biến và hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị bằng cách bổ sung men vi sinh.

1.4. Dị ứng thực phẩm

Dị ứng đạm sữa bò là một dạng dị ứng thực phẩm xảy ra phổ biến ở trẻ sơ sinh, xảy ra khi hệ miễn dịch của trẻ phản ứng lại với protein có trong sữa bò, gây ra các triệu chứng như nôn mửa, tiêu chảy, phát ban, thậm chí có nhiều trẻ bị sốc phản vệ.

Ngoài sữa bò, nhiều trẻ cũng có nguy cơ dị ứng với đậu nành (thành phần thường có trong sữa công thức), trứng, đậu phộng và các loại hạt.

1.5. Môi trường sống ô nhiễm

Hệ miễn dịch non nớt của trẻ rất dễ bị tổn thương nếu sống trong môi trường ô nhiễm. Nguồn gây bệnh tiềm ẩn trong nguồn nước ăn, thực phẩm, trong đất và đồ dùng hằng ngày của bé. Chúng có thể là virus, vi khuẩn, giun sán hoặc độc tố từ nấm mốc, vi khuẩn, kim loại nặng. 

Môi trường sống ô nhiễm khiến trẻ sơ sinh dễ mắc rối loạn tiêu hóa tái đi tái lại nhiều lần. Thậm chí, nếu tiếp xúc lâu, rối loạn tiêu hóa ở trẻ em sơ sinh sẽ tiến triển thành mãn tính.

1.6. Chế độ dinh dưỡng thiếu khoa học

Ở trẻ sơ sinh do hệ tiêu hóa còn non nớt, con chưa thể tiêu hóa toàn bộ thức ăn như người lớn. Sau đây là một số sai lầm khi cho con ăn dẫn tới rối loạn tiêu hóa mà đôi khi mẹ không hay biết:

• Cho trẻ uống sữa bột pha sai công thức.
• Không vệ sinh đúng cách bình đựng sữa, núm vú khiến vi khuẩn dễ xâm nhập.
• Dùng sữa đã để lâu, quá lạnh hoặc quá nóng.
• Chế biến thực phẩm có độ thô lớn chưa phù hợp với trẻ.
• Cho con ăn đồ chưa chế biến kỹ như gỏi, nộm, thịt lên men, nem chua.
• Ép con ăn quá no, quá nhiều trong một bữa.
• Cho trẻ ăn dặm quá sớm.

Trẻ ăn dặm sớm dễ bị rối loạn tiêu hoá

1.5. Do bé bị viêm đường hô hấp

Khi viêm đường hô hấp, chất nhầy từ lớp niêm mạc đường hô hấp sẽ được tiết ra để lầm ẩm và bắt giữ vi khuẩn. Người ta gọi đó làm đờm.

Trẻ sơ sinh chưa biết nhổ đờm ra ngoài nên thường nuốt đờm. Điều này vô tình giúp vi khuẩn xâm nhập vào đường tiêu hóa, gây ra rối loạn tiêu hóa.

1.6. Do bé mắc bệnh đường tiêu hóa 

Các bệnh đường tiêu hóa như viêm dạ dày- ruột, viêm đại tràng, teo hẹp ống tiêu hóa… có thể dẫn tới các biểu hiện rối loạn tiêu hóa. 

Dù là bệnh lý bẩm sinh hay mắc phải, các bệnh này thường không phổ biến xong lại có ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe của con. Trẻ mắc rối loạn tiêu hóa do bệnh đường tiêu hóa thường không khỏi nếu chưa chữa khỏi bệnh lý.

Như vậy, rối loạn tiêu hóa rất dễ mắc phải với trẻ sơ sinh. Ở độ tuổi này, mẹ luôn luôn cần phòng ngừa rối loạn tiêu hóa cho con.

2. Triệu chứng rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh

Các triệu chứng rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh đôi khi không rõ ràng. Dưới đây là 6 triệu chứng thường gặp nhất. 

2.1. Ọc sữa

Ọc sữa xảy ra với cả trẻ bú mẹ và bú bình. Tuy nhiên, 75% số trường hợp sẽ hết ọc sữa sau 12 tháng. 

Biểu hiện hay gặp nhất là ọc sữa sau khi trẻ bú. Vừa dứt núm vú hoặc đặt con nằm là trẻ trớ sữa ra ngoài. Có khi con trớ ra toàn bộ lượng sữa vừa bú làm mẹ rất bất lực. Hiện tượng này xảy ra do mẹ cho bé ăn quá no, bú không đúng tư thế và nằm ngay sau khi bú.

Đôi khi, trẻ ọc sữa xa cữ bú. Con đang chơi tự nhiên ọc sữa. Con ho, khóc rồi trớ sữa. Đây có thể là do con ợ hơi kèm theo sữa hoặc do cơn co thắt cơ thực quản.

Ọc sữa thường không nguy hiểm. Song, mẹ cần tránh để con nôn trớ nhiều, sữa và dịch tiêu hóa đi lạc xuống khí quản. 

Ọc sữa là dấu hiệu rối loạn tiêu hoá ở trẻ sơ sinh thường gặp nhất

2.2. Tiêu chảy do rối loạn tiêu hóa 

Tiêu chảy do rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh đặc trưng bởi việc tăng gấp đôi số lần đi tiêu. Số lần đi tiêu phụ thuộc vào lượng sữa con bú và số cữ bú trong ngày. Thông thường, mỗi ngày trẻ dưới 1 tháng đi ngoài 4-10 lần, trẻ 1-3 tháng đi ngoài ít nhất 2 lần. 

Tiêu chảy khiến phân của con chuyển từ khối mềm, đều màu thành khối lỏng, có nước, nhão. Đôi khi, trẻ tiêu chảy có thể đi ngoài phân sống, nhiều nước. 

Tiêu chảy có thể diễn ra nhanh (dưới 4 ngày) hoặc kéo dài (vài tuần). Chúng sớm gây ra các rối loạn nguy hiểm cho sức khỏe bé như rối loạn điện giải, mất nước, nhịp tim nhanh…

2.3. Đau bụng

Đau bụng là triệu chứng phổ biến trong các trường hợp rối loạn tiêu hóa. Xong, đau bụng rất khó được nhận biết ở trẻ sơ sinh dưới 12 tháng. 

Lúc này, mẹ quan sát các biểu hiện khó chịu khác của con như: đỏ mặt, vặn mình, khóc… Đặc biệt, khi trẻ co chân, cong người, tay nắm chặt, rất có thể con bị đau bụng. 

Đau bụng do rối loạn tiêu hóa thường là cơn đau âm ỉ kèm đầy chướng hơi và các biểu hiện khác.

Đau bụng là triệu chứng phổ biến trong các trường hợp rối loạn tiêu hóa

2.4. Đầy hơi do rối loạn tiêu hóa 

Rối loạn tiêu hoá ở trẻ sơ sinh có triệu chứng cứng bụng, đầy hơi. Con có thể ợ hơi nhiều lần trong ngày, đôi khi dẫn tới ọc sữa. Đầy hơi khiến bé ợ hơi sẽ để lại mùi hôi trong khoang miệng, con biếng ăn, chán ăn.

Con cũng thường xuyên đánh hơi, bụng ậm ạch, căng tròn. Tình trạng này kéo dài khiến con khó chịu, quấy khóc, hấp thu kém.

2.5. Táo bón

Mẹ nhận ra táo bón khi con đi ngoài phân lớn, khô, cứng, sậm màu, đôi khi có rãnh nứt. Trẻ khó chịu, cáu gắt, ưỡn người không chịu đi ngoài do đau rát. Con đi tiêu ít hơn, có khi vài ba ngày mới đi tiêu một lần. 

Táo bón có thể đi kèm với đầy hơi, đau bụng. Nếu để lâu ngày, lượng phân tích tụ khiến con khó tiêu, sợ ăn, biếng ăn và suy dinh dưỡng.

Táo bón có thể xuất hiện cùng tiêu chảy. Có trường hợp táo bón và tiêu chảy xảy ra trong cùng 1 lần đi vệ sinh. Đó là khi một đầu phân khô cứng, đầu kia phân nát, tiêu chảy.

2.6. Trẻ đi ngoài phân sống

Đi ngoài phân sống xảy ra do thức ăn chưa kịp tiêu hóa hết đã bị đẩy ra ngoài. Triệu chứng này đặc trưng bởi tính chất phân lỏng, lẫn chất nhầy, lổn nhổn, nhìn rõ hình dạng thức ăn chưa tiêu hóa hết.

Nhiễm khuẩn đường ruột và mất cân bằng hệ vi sinh là nguyên nhân chính của tình trạng này. 

Mẹ lưu ý các triệu chứng rối loạn tiêu hóa đôi khi không rõ ràng. Không phải trẻ mắc rối loạn tiêu hóa nào cũng có tất cả những triệu chứng trên. Vì thế, khi trẻ sơ sinh gặp bất kỳ bất thường nào về tình trạng tiêu hóa, hãy nghĩ ngay tới rối loạn tiêu hóa.

Mẹ có thể tìm hiểu chi tiết hơn tại đây:

Dấu hiệu trẻ sơ sinh bị rối loạn tiêu hóa

3. Cách xử trí rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh

Rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh phần lớn không nguy hiểm và có thể cải thiện bằng việc chăm sóc đúng cách ngay tại nhà.

3.1. Điều chỉnh chế độ bú và ăn dặm phù hợp với khả năng tiêu hóa của trẻ

Ở giai đoạn sơ sinh, dạ dày của bé còn rất nhỏ và hoạt động tiêu hóa chưa ổn định. Vì vậy, việc cho bé bú và ăn dặm đúng cách đóng vai trò quan trọng để bảo vệ đường ruột còn non nớt của con.

Trong giai đoạn bú mẹ hoặc bú sữa công thức, mẹ nên bế trẻ với tư thế đầu cao hơn thân một chút để giúp sữa di chuyển xuống dạ dày dễ dàng, hạn chế trớ và đầy hơi.

Nếu bé bú bình, hãy đảm bảo pha sữa đúng tỷ lệ theo hướng dẫn, vì sữa pha quá đặc khiến con dễ táo bón và đầy hơi, trong khi sữa quá loãng làm bé không đủ năng lượng và chậm tăng cân.

Khi trẻ bắt đầu ăn dặm, nguyên tắc “ăn từ loãng đến đặc, từ ít đến nhiều” cần được duy trì. Khởi đầu bằng thực phẩm mềm, mịn, dễ tiêu như cháo loãng hoặc bột ăn dặm và tăng độ đặc theo sự thích nghi của trẻ.

Tuyệt đối tránh các thực phẩm nhiều chất xơ thô, đường kính, mật ong, đồ chiên rán hoặc nêm nếm mặn ngọt như khẩu vị người lớn, vì hệ tiêu hóa của trẻ chưa thể xử lý được các chất này.

3.2. Vỗ ợ hơi và massage bụng

Sau khi trẻ bú xong, ba mẹ hãy bế vác bé áp vào vai, vỗ hoặc xoa nhẹ vùng lưng để giúp bé ợ hơi, giúp giảm đáng kể tình trạng đầy hơi và ọc sữa.

Massage bụng cũng là một phương pháp an toàn, dễ thực hiện tại nhà. Mẹ đặt tay ấm lên bụng bé và xoa theo chiều kim đồng hồ xung quanh rốn từ 5-10 phút mỗi ngày. Động tác này giúp kích thích nhu động ruột, giảm co thắt cơ vùng bụng và hỗ trợ đẩy hơi ra ngoài, từ đó làm dịu tình trạng đầy hơi, chướng bụng, táo bón của bé.

3.3. Bù nước và điện giải khi trẻ bị tiêu chảy

Trẻ sơ sinh bị tiêu chảy có thể bị mất nước rất nhanh và gây nguy hiểm nếu không được bù kịp thời. Ba mẹ cần lưu ý các dấu hiệu cảnh báo như: môi khô, tiểu ít hoặc nước tiểu vàng đậm, trẻ mệt lả, mắt trũng, thóp lõm hoặc khóc ít/không có nước mắt,... để có sự can thiệp y tế kịp thời.

Trong giai đoạn này, mẹ vẫn cần duy trì cho trẻ bú đều đặn. Đối với trẻ bú mẹ, sữa mẹ chính là nguồn cung cấp nước và chất điện giải tự nhiên, giúp phục hồi niêm mạc đường ruột. Với trẻ bú sữa công thức, ba mẹ hãy tiếp tục cho trẻ bú theo nhu cầu, lưu ý pha sữa đúng tỷ lệ và đảm bảo vệ sinh dụng cụ pha để tránh làm tình trạng nặng hơn.

Với trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên, bé có thể cần uống thêm oresol (ORS) theo hướng dẫn của dược sĩ, bác sĩ để bổ sung nước và các chất điện giải (natri, kali và glucose), tránh tình trạng mất nước hay rối loạn điện giải.

3.4. Bổ sung men vi sinh giúp khôi phục hệ vi sinh đường ruột

Mất cân bằng hệ vi sinh là nguyên nhân thường gặp của rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh, đặc biệt sau khi sử dụng kháng sinh. Khi lợi khuẩn suy giảm sẽ tạo điều kiện cho hại khuẩn phát triển và gây rối loạn tiêu hóa.

Bổ sung men vi sinh sẽ giúp:

• Tăng cường số lượng lợi khuẩn trong đường ruột, tạo hàng rào bảo vệ tự nhiên.
• Ổn định môi trường vi sinh, hỗ trợ phục hồi chức năng tiêu hóa.
• Hỗ trợ hoạt động của enzym tiêu hóa, giúp bé hấp thu dưỡng chất tốt hơn.
• Giảm triệu chứng rối loạn tiêu hóa như trướng bụng, đi phân lỏng hoặc táo bón.

Ba mẹ nên ưu tiên lựa chọn men vi sinh đa chủng cho bé rối loạn tiêu hóa - sự kết hợp của các chủng lợi khuẩn khác nhau sẽ mang lại tác dụng hiệp đồng, cải thiện đa dạng triệu chứng rối loạn tiêu hóa của bé hơn so với men vi sinh đơn chủng.

Xin mời ba mẹ tham khảo BioAmicus Complete chứa 10 chủng lợi khuẩn cho bé. Sản phẩm được nhập khẩu trực tiếp từ Canada và có mặt tại 15 quốc gia trên thế giới, được hàng tỷ mẹ bỉm toàn cầu tin dùng cho con yêu:

BioAmicus Complete - Bổ sung 10 chủng lợi khuẩn cho trẻ

480.000đ

Mua ngay

*Sản phẩm này không là phải thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh.

3.5. Khi nào cần đưa trẻ sơ sinh rối loạn tiêu hóa đi khám?

Rối loạn tiêu hóa kéo dài hoặc rối loạn tiêu hóa do bệnh lý có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe của trẻ. Ba mẹ cần chú ý phát hiện những dấu hiệu sau và đưa trẻ đến cơ sở y tế kịp thời để được bác sĩ thăm khám và tư vấn hướng điều trị phù hợp:

• Trẻ nôn ói nhiều, nôn màu xanh, vàng.
• Trẻ mệt mỏi, lừ đừ, li bì, bỏ bú.
• Trẻ sốt cao hoặc thân nhiệt giảm.
• Tiêu chảy kéo dài trên 5 ngày hoặc phân có máu.
• Chậm tăng cân, chững cân hoặc sụt cân.
• Bụng chướng căng, cứng và đau khi ấn vào.
• Trẻ đau bụng từng cơn, gập người, khóc thét.
• Thóp trũng, môi khô, tiểu ít và các dấu hiệu mất nước khác.

4. Phòng ngừa rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh

Rối loạn tiêu hoá ở trẻ sơ sinh hoàn toàn có thể phòng tránh nhờ chế độ ăn uống khoa học và bổ sung men vi sinh, mẹ có thể áp dụng như sau:

• Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu: Trẻ bú mẹ hoàn toàn sẽ được hưởng những lợi ích từ sữa mẹ như dinh dưỡng cân bằng, dễ hấp thu và nguồn kháng thể dồi dào. 
• Cho trẻ ăn đầy đủ chất dinh dưỡng theo lứa tuổi: Ăn đầy đủ dinh dưỡng, con có nguồn nguyên liệu dồi dào để phát triển hoàn thiện các cơ quan, trong đó có cơ quan tiêu hoá.
• Đảm bảo ăn chín uống sôi: Nấu chín thức ăn giúp tiêu diệt mầm bệnh, hạn chế chúng tấn công bé.
• Giữ gìn môi trường sống sạch sẽ cho trẻ: Điều này tránh cho trẻ tiếp xúc với các mầm bệnh từ môi trường. Đặc biệt, mẹ tránh được lây nhiễm chéo giữa trẻ khoẻ mạnh và đang mắc rối loạn tiêu hoá.
• Không cho trẻ ăn quá nhiều mỗi bữa: Bữa ăn nên phù hợp với kích thước ống tiêu hoá và nhu cầu của con. Với trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi, việc tập ăn dặm chủ yếu cần hướng tới tập khả năng cầm, nhai, nuốt mà thôi.
• Cho trẻ uống đủ nước: Với trẻ dưới 6 tháng, mẹ chưa cần cho con uống thêm nước. Xong, khi con trên 6 tháng, việc uống đủ nước hạn chế con mắc táo bón, rối loạn tiêu hoá.
• Tẩy giun định kỳ cho trẻ: Giun sán không những gây rối loạn tiêu hoá mà còn khiến con gầy gò, chậm lớn. Bộ Y tế khuyên nên tẩy giun định kỳ cho trẻ 6 tháng 1 lần.
• Bổ sung thêm men vi sinh cho trẻ: Bổ sung men vi sinh là giải pháp hữu hiệu cho trẻ sơ sinh để phòng ngừa và hỗ trợ điều trị rối loạn tiêu hoá. Bổ sung lợi khuẩn trực tiếp giải quyết nguyên nhân rối loạn tiêu hoá do loạn khuẩn, kích thích sản xuất men tiêu hoá, giảm đầy chướng bụng.

Bài viết đã cung cấp cho mẹ cái nhìn tổng quan nhất về rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh. Nếu có thêm câu hỏi hay thắc mắc gì, mẹ hãy gọi tới hotline 1900 636 985 hoặc chat trực tiếp trên website BioAmicus để được tư vấn miễn phí.