Tiêu chảy ở trẻ - Cẩm nang những điều cần biết từ A-Z

Tiêu chảy ở trẻ là tình trạng thường gặp, nhưng có thể trở nên nghiêm trọng nếu không được chăm sóc đúng cách. Mẹ hãy theo dõi ngay bài viết dưới đây để nắm được nguyên nhân, dấu hiệu và các biện pháp chăm sóc, điều trị, giúp trẻ phục hồi nhanh chóng và tránh các biến chứng nguy hiểm.

1. Dấu hiệu trẻ bị tiêu chảy

Tiêu chảy ở trẻ là tình trạng trẻ đi ngoài phân lỏng bất thường, 3 lần mỗi ngày hoặc nhiều hơn. Quan trọng là tính chất của phân, lỏng và nhiều nước hơn bình thường, thậm chí trẻ đi toàn nước.

Cùng với đó, trẻ còn có thể kèm theo các triệu chứng sau:

• Sốt cao trên 38,5 độ
• Chán ăn, mất cảm giác ngon miệng
• Buồn nôn và nôn nhiều lần
• Sút cân, thiếu hụt dinh dưỡng
• Chuột rút
• Cơ thể mất nước với biểu hiện: niêm mạc mắt, miệng khô; tiểu ít;…

Trẻ tiêu chảy đi ngoài phân lỏng nát nhiều lần trong ngày

Có nhiều cách để phân loại tiêu chảy, ở trẻ em thường xảy ra điển hình với 2 dạng cấp tính và kéo dài:

• Tiêu chảy cấp tính: là khi trẻ đi ngoài phân lỏng kéo dài dưới 14 ngày. Thường chiếm phần lớn tổng số các trường hợp tiêu chảy.
• Tiêu chảy kéo dài: là khi tiêu chảy kéo dài liên tục trong vài tuần. Phân thường không nhiều nước so với tiêu chảy cấp, mức độ nặng nhẹ thất thường.

2. Nguyên nhân dẫn đến tiêu chảy thường gặp ở trẻ

Để có cách điều trị tiêu chảy phù hợp, gia đình cần phải xác định chính xác nguyên nhân gây ra. Những nguyên nhân dẫn đến tiêu chảy ở trẻ hay gặp là:

2.1. Nhiễm trùng đường ruột là nguyên nhân phổ biến gây tiêu chảy

Tiêu chảy ở trẻ em thường xuất hiện bởi nguyên nhân trẻ bị nhiễm trùng. Điển hình là nhiễm trùng đường ruột do:

• Virus: Tác nhân thường gặp nhất khiến trẻ dưới 02 tuổi bị tiêu chảy cấp là Rotavirus
• Vi khuẩn: Trực khuẩn E.Coli, phẩy khuẩn tả Vibrio cholerae, trực khuẩn lỵ Shigella,…
• Ký sinh trùng: E.Histolytica, G.Lamblia,…

Vi khuẩn, virus, ký sinh trùng xâm nhập qua đồ dùng hoặc gây bệnh khi loạn khuẩn ruột

Những vi khuẩn, virus, ký sinh trùng này xâm nhập từ thức ăn ôi thiu, nguông nước ô nhiễm, các bề mặt hay dụng cụ thường tiếp xúc như đồ chơi, sàn nhà bẩn… vào đường ruột.

Chúng gây tổn thương đường ruột và gây tiêu chảy. Đặc biệt, E.coli và các hại khuẩn có sẵn trong hệ tiêu hóa sẽ gây bệnh tiêu chảy cơ hội. Tức là chỉ gây tiêu chảy khi hệ miễn dịch trẻ suy giảm hoặc thiếu hụt lợi khuẩn, loạn khuẩn đường ruột.

2.2. Dị ứng thực phẩm

Dị ứng thực phẩm ở trẻ là phản ứng miễn dịch quá mức của cơ thể đối với các thành phần đồ ăn, nước uống. Thường gặp khi trẻ ăn các protein như sữa, trứng, tôm, cá,…

Trẻ sau khi ăn phải đồ ăn bẩn, bị nhiễm khuẩn cũng có thể bị tiêu chảy do ngộ độc thực phẩm. Các triệu chứng thường xuất hiện rất nhanh và hết trong vòng một ngày, trẻ thường có cảm giác buồn nôn, nôn ói kèm theo.

2.3. Tiêu chảy là triệu chứng của các bệnh lý khác

Một số bệnh lý ở trẻ em cũng gây ra triệu chứng tiêu chảy ở trẻ em, bao gồm:

• Bệnh đường ruột như viêm dạ dày – ruột, tắc ruột, viêm đại tràng (bệnh Crohn)… khiến trẻ bị rối loạn tiêu hóa. Ngoài tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa bao gồm nhiều triệu chứng khác như: chướng bụng, đi ngoài phân sống, nôn ói hay biếng ăn.
• Mắc các bệnh lý nhiễm trùng như cúm, sởi, tay chân miệng, viêm phổi… không liên quan đến đường tiêu hóa. Con có thể có các biểu hiện bệnh như ho, hắt hơi, sổ mũi, sốt trước khi mắc tiêu chảy.

2.4. Do tác dụng phụ của thuốc

Một số thuốc điều trị bệnh có thể gây nên tình trạng loạn khuẩn đường ruột, dẫn đến tiêu chảy ở trẻ, có thể kể đến như thuốc kháng sinh, corticoid...

3. Đối tượng dễ mắc tiêu chảy

Những trẻ có nguy cơ cao mắc tiêu chảy như sau:

• Trẻ ăn uống và sống cùng/gần người bị tiêu chảy.
• Sống tại những khu vực sử dụng nhà vệ sinh không sạch sẽ, đổ thẳng phân ra ao, hồ, sông, suối...
• Trẻ uống hoặc sử dụng nguồn nước bị ô nhiễm.
• Sống tại khu vực bị ngập lụt và sau ngập lụt.
• Trẻ sống ở những nơi hoặc gia đình có tập quán ăn uống không hợp vệ sinh như ăn hải sản, đồ ăn chưa nấu chín kỹ, ăn rau sống.

4. Cách điều trị tiêu chảy ở trẻ em tại nhà đơn giản

Điều trị tiêu chảy ở trẻ em tại nhà giúp trẻ nhanh chóng lấy lại cân bằng nước, điện giải, rút ngắn thời gian và giảm mức độ tiêu chảy, ổn định hệ tiêu hóa đang bị tổn thương của trẻ.

4.1. Theo dõi tình trạng mất nước ở trẻ

Tiêu chảy có thể khiến cơ thể của trẻ bị mất nước với các mức độ khác nhau từ không mất nước đến có mất nước và mất nước nặng. Mọi trẻ bị tiêu chảy đều cần được theo dõi và phân loại tình trạng mất nước để xử trí kịp thời.

Đánh giá các mức độ mất nước để điều trị tiêu chảy ở trẻ em kịp thời

• Mức độ có mất nước được xác định khi có hai trong các dấu hiệu: Vật vã, mắt trũng, khát nước và háo uống nước, nếp véo vào da thấy mất trong vòng 02 giây.
• Mức độ mất nước nặng được đánh giá khi có hai trong các dấu hiệu: Ngủ li bì, đánh thức khó, mắt trũng sâu, khát nước nhưng không uống được hoặc uống kém, nếp véo vào da thấy lâu mất hơn 02 giây.
• Nếu không đủ các dấu hiệu trên để phân loại thì trẻ được coi là không mất nước.

Xác định được tình trạng mất nước của trẻ, mẹ cần dự phòng mất nước nếu chưa có dấu hiệu mất nước hay đưa trẻ đi thăm khám bác sĩ ngay nếu có các dấu hiệu mất nước.

4.2. Cho bé uống Oresol bù nước, điện giải

Khi trẻ bị tiêu chảy, đi ngoài liên tục, mẹ nên cho trẻ uống Oresol để bù dịch, ngăn ngừa tình trạng mất nước. Với trẻ dưới 12 tuổi, sử dụng thìa hoặc cốc cho trẻ uống liên tục nhiều ngụm nhỏ mỗi lần. Trẻ lớn hơn uống theo nhu cầu, khi trẻ khát là cho uống.

Lưu ý: Mẹ cần pha đúng tỷ lệ như hướng dẫn của từng nhà sản xuất để đảm bảo hiệu quả, không pha tùy tiện, áng chừng vì có thể khiến tình trạng mất nước trầm trọng hơn.

4.3. Bổ sung đủ kẽm trong ít nhất 14 ngày

Kẽm bị hao hụt đi một lượng lớn trong quá trình trẻ bị tiêu chảy. Bù lại lượng kẽm đó rất cần thiết để giúp trẻ sớm hồi phục bệnh, rút ngắn thời gian và giảm tình trạng nghiêm trọng của tiêu chảy. Kẽm cũng góp phần phục hồi niêm mạc ruột, giúp ruột hấp thu bình thường trong thời gian tiêu chảy.

Trên thị trường có các chế phẩm kẽm vô cơ và kẽm hữu cơ. Trong đó, kẽm hữu cơ mặc dù giá thành thường cao hơn nhưng có mùi vị dễ chịu, dễ hấp thu vào cơ thể và ít gây kích ứng đường tiêu hoá hơn so với kẽm vô cơ.

Liều lượng bổ sung của trẻ cần được tuân thủ với từng độ tuổi.

Lưu ý: Trẻ phải được uống bổ sung kẽm đủ liều trong vòng 14 ngày.

Các mẹ cũng có thể lựa chọn thêm những thực phẩm chứa nhiều kẽm vào thực đơn trong chế độ ăn cho trẻ bị tiêu chảy. Những món ăn bổ sung kẽm hiệu quả gồm thịt đỏ như thịt heo nạc, thịt bò, thịt cừu; hải sản có vỏ như sò, hàu, tôm và cua; lòng đỏ trứng gà; rau củ quả như củ cải, ổi, các loại đậu;…

4.4. Ổn định đường ruột bằng men vi sinh đa chủng

Các chế phẩm bổ sung lợi khuẩn được dùng khi điều trị tiêu chảy ở trẻ em do có thể giúp dự phòng, hỗ trợ điều trị rối loạn tiêu hóa, hạn chế nhiễm trùng đường ruột và tăng cường miễn dịch cho trẻ nhanh khỏi hơn.

Trong đó các chủng lợi khuẩn như L.Plantarum, L.Salivarius, L.Rhamnosus, B.Infantics… đã được chứng minh có hiệu quả cải thiện tình trạng tiêu chảy ở trẻ. Chúng sẽ cạnh tranh, ngăn cản sự khu trú của các vi khuẩn có hại, thúc đẩy đáp ứng miễn dịch dịch thể. Từ đó, điều hòa hệ vi sinh đường ruột và cải thiện tình trạng tiêu chảy ở trẻ.

Nhiều loại thực phẩm chúng ta hay gặp hàng ngày như sữa chua, phô mai, dưa muối lên men,… cũng bổ sung thêm lợi khuẩn cho trẻ. Nhưng khi bị tiêu chảy, những món ăn này có thể gây đầy hơi, chướng bụng, khiến tình trạng tiêu chảy của trẻ diễn biến nặng hơn. Vì vậy, hiện nay các mẹ có xu hướng lựa chọn men vi sinh cho trẻ để bổ sung lợi khuẩn. Đặc biệt là men vi sinh đa chủng đa tác dụng toàn diện.

Men 10 chủng BioAmicus – Nâng cao sức khỏe đường ruột, hỗ trợ giảm tiêu chảy nhanh chóng

Men 10 chủng BioAmicus Complete là men vi sinh bổ sung đầy đủ 10 chủng lợi khuẩn đầu tiên tại Việt Nam với những ưu điểm vượt trội:

• Chứa hai nhóm lợi khuẩn Lactobacillus và Bifidobacterium quan trọng nhất trong đường ruột. Đây là những lợi khuẩn tự nhiên, cần bổ sung ngay từ những ngày đầu cho trẻ. Chúng là trợ thủ đắc lực cho bé bụng khỏe 10 điểm. Trong đó các chủng L.Plantarum, L.Salivarius, L.Rhamnosus, B.Infantics đặc biệt phù hợp hỗ trợ điều trị tiêu chảy ở bé.
• Kết hợp giữa tỷ lệ sống sót cao (95%) và công thức vượt trội. Mỗi liều BioAmicus đảm bảo đủ 01 tỷ lợi khuẩn tới ruột non và mang đến tác dụng. Giúp cơ thể trẻ đạt cân bằng lợi khuẩn và hại khuẩn đường ruột nhanh chóng.
• Với dạng nhỏ giọt, có thể thêm vào cùng sữa, nước hay đồ ăn. Rất thích hợp để trẻ sử dụng hàng ngày.

Từ đó, hỗ trợ con giảm triệu chứng tiêu chảy cấp và hấp thu dinh dưỡng tốt hơn, luôn khỏe mạnh để vững vàng đối phó với các vấn đề của rối loạn tiêu hóa và tiêu chảy.

4.5. Trị tiêu chảy cho trẻ bằng một số loại lá dân gian

Trong dân gian, một số loại lá được mọi người tin dùng để điều trị tiêu chảy cho trẻ em. Dược liệu tính ấm như lá ổi có tác dụng kích thích đường ruột, giảm đau bụng do tiêu chảy. Hay các dược liệu tính mát, tính hàn lành tính có khả năng giải độc, tiêu viêm, sát khuẩn. Do đó, lá mơ lông, rau sam được sử dụng phổ biến để cải thiện chứng bệnh tiêu chảy.

Sử dụng các loại lá cây được xem là giải pháp an toàn mà lại dễ thực hiện tại nhà. Mẹ có thể cho trẻ ăn như rau ăn hàng ngày với rau sam hay chế biến, kết hợp lá mơ lông trong một số món. Một số dược liệu cần sắc lên theo bài thuốc rồi cho trẻ uống như lá ổi để có hiệu quả.

5. Dinh dưỡng phù hợp cho trẻ đi ngoài nhiều lần trong ngày

Bên cạnh việc điều trị và hỗ trợ giảm triệu chứng của tiêu chảy, mẹ cần thiết kế cho trẻ một chế độ ăn uống dinh dưỡng hợp lý. Chế độ ăn đó sẽ góp phần giúp bệnh của con sớm cải thiện.

Chế độ ăn đó sẽ góp phần điều trị tiêu chảy ở trẻ em

5.1. Nguyên tắc xây dựng chế độ ăn uống cho trẻ bị tiêu chảy

Chế độ ăn uống cho trẻ cần được xây dựng theo 03 nguyên tắc chính nhằm đảm bảo cung cấp đầy đủ dinh dưỡng và đúng cách.

Bổ sung đủ 04 nhóm chất cho trẻ

Đối với trẻ sơ sinh dưới 12 tháng, bổ sung đầy đủ nước và dưỡng chất cho trẻ bằng sữa mẹ là tốt nhất.

Đối với trẻ lớn hơn bị tiêu chảy, cung cấp bữa ăn đầy đủ 04 nhóm chất góp phần tăng cường sức khỏe của trẻ, giúp cải thiện tình trạng tiêu chảy, bao gồm chất đạm, tinh bột, chất béo và vitamin, khoáng chất.

Hạn chế đồ ăn khó tiêu

Khi xây dựng khẩu phần ăn cho trẻ đang bị tiêu chảy, loại bỏ những thực phẩm khó tiêu, không dung nạp trong bữa ăn của trẻ là điều cần thiết. Ví dụ như thức ăn nhanh, thức ăn đóng hộp.

Thay đổi khẩu phần ăn

Khẩu phần ăn cũ không phù hợp có thể là nguyên nhân trẻ bị tiêu chảy. Đồng thời, khi tiêu chảy trẻ thường khó hấp thu lượng lớn thức ăn. Vì vậy, mẹ nên thay đổi khẩu phần ăn phù hợp hơn cho trẻ.

Khi chế biến món ăn, mẹ cũng nên chia nhỏ thực phẩm hay xay nhuyễn, nấu loãng. Và cho trẻ ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày, giúp thức ăn hấp thu dễ dàng và đường tiêu hóa của trẻ làm việc nhẹ nhàng hơn.

5.2. Các loại thực phẩm cho trẻ bị tiêu chảy

Thực tế, không có thực đơn cụ thể được khuyến khích. Mẹ có thể chế biến cho trẻ các thực phẩm sau:

• Cơm trắng và các sản phẩm làm từ tinh bột như bánh mì, mì ống
• Thịt bò, thịt heo, thịt gà, cá hoặc hải sản
• Chuối, táo, các loại trái cây tươi khác và nước ép
• Cà rốt, đậu xanh, nấm, khoai tây, củ cải, măng tây, bí đỏ và bí xanh

Bổ sung thêm 5 giọt men vi sinh 10 chủng vào mỗi bữa sáng cũng rất tốt để tăng cường tiêu hóa, hấp thu cho trẻ.

5.3. Tránh xa một số loại đồ ăn

Bên cạnh việc tăng cường các thực phẩm có lợi cho tiêu hóa vào chế ăn của trẻ bị tiêu chảy, mẹ cũng cần lưu ý tránh xa một số loại thức ăn khiến cơ thể trẻ khó chịu hơn.

Bất dung nạp lactose hoặc dị ứng đạm trong sữa bò có thể khiến con tiêu chảy

Một số trẻ bị tiêu chảy là do nguyên nhân bất dung nạp đường lactose hay dị ứng protein sữa bò. Lactose làm tăng thẩm thấu nước vào lòng ruột làm cho tình trạng đi ngoài của trẻ ngày càng tệ hơn. Nên khi trẻ bị tiêu chảy, mẹ cần tránh cho trẻ uống sữa có lactose hay dùng các sản phẩm bơ, phô mai,… làm từ sữa bò.

Đường hay những món chứa nhiều đường như bánh kẹo, nước ngọt cũng cần được hạn chế. Giống như lactose, chúng có thể khiến triệu chứng tiêu chảy trở nên trầm trọng hơn.

Mời mẹ đọc thêm:

Điều trị tiêu chảy kéo dài ở trẻ em như thế nào?

5 Sai lầm của mẹ khiến trẻ sơ sinh bị tiêu chảy càng nặng

6. Khi nào trẻ tiêu chảy cần đi gặp bác sĩ

Đôi khi, bệnh chuyển biến khó lường khiến việc điều trị tiêu chảy ở trẻ em tại nhà không có kết quả. Để an toàn cho sức khỏe của trẻ, mẹ nên đưa con đi khám bác sĩ ngay khi có những triệu chứng sau:

• Trẻ mệt mỏi, quấy khóc liên tục, trẻ ngủ nhiều hơn bình thường, khó đánh thức
• Trẻ nôn hay tiêu chảy nhiều, không cho trẻ ăn uống được
• Dịch nôn ói của trẻ có màu xanh vàng
• Phân lẫn máu (máu có thể có màu hồng, đỏ tươi hoặc nâu đen kèm theo chất nhầy)
• Trẻ có những dấu hiệu mất nước kể trên
• Tình trạng tiêu chảy vẫn không cải thiện sau 07 ngày

Sau khi hoàn thành việc thăm khám, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp và hướng dẫn gia đình chăm sóc trẻ.

7. Phòng ngừa bệnh tiêu chảy ở trẻ em

Ông bà ta có câu: Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Do đó để phòng chống tiêu chảy ở trẻ, mẹ cần áp dụng các biện pháp sau:

- Cho trẻ bú mẹ nhiều nhất có thể, tốt nhất cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời.

- Vệ sinh cá nhân và môi trường sạch sẽ:

• Giúp trẻ hoặc hướng dẫn trẻ rửa tay sạch trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
• Không đi tiêu bữa bãi, không đổ chất thải xuống ao hồ sông suối...
• Tăng cường dọn dẹp, vệ sinh môi trường xung quanh để tránh mầm bệnh phát triển, đặc biệt là các bề mặt trẻ thường xuyên tiếp xúc như đồ chơi, tay nắm cửa, giường tủ, bàn ghế...
• Hạn chế ra vào vùng đang có dịch.

- Thực hiện an toàn vệ sinh thực phẩm, cho trẻ ăn chín uống sôi:

• Lựa chọn nguồn cung cấp thực phẩm đảm bảo.
• Chỉ cho trẻ ăn đồ ăn đã được nấu chín kỹ.
• Chỉ cho trẻ uống nước đun sôi để nguội.
• Bảo quản, rã đông thực phẩm đúng cách.

- Tuyệt đối không cho trẻ ăn các thực phẩm có dấu hiệu hư hỏng hoặc nghi ngờ hư hỏng, cận date.

- Luôn cho trẻ tiêm phòng ngừa các vaccin đầy đủ, đặc biệt là các vaccin liên quan đến đường tiêu hóa như uống rota, tiêm vaccin phòng tả

Trên đây là những thông tin về tình trạng tiêu chảy ở trẻ. Hi vọng qua bài viết này, mẹ có thể nhận biết cũng như xác định được nguyên nhân, đồng thời có giải pháp xử trí phù hợp. Nếu còn điều gì thắc mắc, mẹ hãy liên hệ đến chuyên gia Bioamicus qua hotline 1900 636 985 hoặc chat trực tiếp trên website bioamicus.vn.